پاسخ به سؤالات دکتر شهرکی در سایت محمد درودیانm-doroodian.ir
بسمه تعالی
ضمن تشکر از محترمه خانم دکتر مریم جوان شهرکی استاد دانشگاه که به بحث مربوط به غافگیری ارتش در ابتدای جنگ اری یا خیر؟ ورود کرده و تحلیل قابل قبولی از گفتگوی عزیزان (درودیان و گلفام) ارائه دادند. در واقع ایشان بحث را کاربردی کرده و بیشتر به اصل مطلب و عبرت های آن در آینده توجه نمودند. که قابل تقدیر است. در این یادداشت حقیر قصد دارم به سؤال اول ایشان بپردازم و در حد بضاعت پاسخ گو باشم. در واقع سؤال ایشان این است که: آیا این تحلیل منسجم از وضعیت نیروها در زمان وقوع جنگ هم وجود داشت؟تا چه حد می توان آن را تحلیل نهاد ارتش دانست؟ آیا فرماندهان نیروی زمینی هم آن را تایید می کنند؟ و آیا اسنادی دال بر اعلام علنی این تحلیل از شرایط در آن زمان موجود است؟
عرض این است که از میان اسناد باقی مانده از جنگ ایران و عراق و اقدامات ارتش، طرح ابوذر برای سازمان ارتش و فرماندهان نیروی زمینی موجب افتخار و مباهات است. و مشخص می کند که فرماندهان ارتش از نظر اطلاعاتی کاملاً بر اوضاع مسلط بوده و نسبت به تهدیدات اشراف داشته اند و برابر آن طرح، آنچه مسلم است این است که ارتش ماهها قبل از جنگ ایران و عراق شرایط متشنج بین دو کشور را رصد کرده و تدابیری برای مقابله با هجوم احتمالی ارتش عراق اندیشیده و طرحی را با عنوان طرح ابوذر تهیه و منتشر کرده اند. در این طرح ضمن ملاحظه درگیری ها و نا ارامی های غرب و شمال غرب کشور، مطابق شرایط آن زمان، اقداماتی را نیز پیش بینی کرده بودند که بطور مختصر به بخش هایی از ان اشاره می شود:
نیروی زمینی عطف به دستورالعمل شماره 9-06-01-201-15 مورخه 27/8/1358اداره سوم– (عملیات) ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران، در بند فرضیات، وضعیت کشور، منطقه و جهان را به شرح زیر تبیین می نماید و در بند مأموریت وظایف یگانها را نیز تعیین و ابلاغ نموده است.
1- فرض ها:
(1) عملیات ارتش در کردستان ادامه داشته و تغییر مکان یگان های مستقر در منطقه امکان پذیر نمی باشد.
(2) احتمال پشتیبانی از یگان های ارتش جمهوری اسلامی ایران به وسیله کشورهای تدارک کننده قطعات یدکی بعید است.
(3) درخلال درگیری ارتش در مرزهای باختری امکان تحریکاتی از جانب کشور افغانستان وجود دارد.
(4) از طریق پاکستان تهدیدی متصور نیست ولی احتمال برخورد با عناصر ضد انقلاب در جنوب شرقی کشور وجود دارد.
(5) در طول عملیات در غرب کشور جنگ روانی از طریق کشور های آمریکا و اسرائیل و مصر بر علیه ایران ادامه خواهد داشت.
(6) عراق همچنان از پشتیبانی لجستیکی کشور شوروی برخوردار خواهد بود.
(7) کشورهای حوزه خلیج فارس از لحاظ سیاسی و تسهیلات پایگاهی کشور عراق را پشتیبانی خواهند نمود.
(8) کشور ترکیه در طول عملیات بی طرفی خود را حفظ خواهد نمود.
(9) از آغاز عملیات برتری هوایی با کشور خصم میباشد.
(10) احتمال پشتیبانی شیعیان مقیم کشور عراق از کشور ایران وجود دارد.
(11) در طول عملیات، ارتش از پشتیبانی ملی به طور کامل برخوردار خواهد بود.
2– ماموریت:
نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران از دالامپرداغ (مرز مشترک ایران و عراق و ترکیه) تا فاو (دهانه شط العرب در خلیج فارس) از مرز باختری ایران و عراق دفاع نموده و با استفاده از عناصری از لشگر92 زرهی و تیپ 55 هوابرد از رودخانه اروند دفاع می نماید. تیپ 55 آماده می شود پس از ورود یگانهای تقویتی به منطقه غرب بنا به دستور در سایر مناطق مورد تهدید اعم از درون مرزی یا برون مرزی بکار رود همزمان با اجرای عملیات دفاعی در غرب با امکانات موجود در منطقه، مرز خاوری را از دهانه ذوالفقار تا گواتر پوشش مینماید.
3- اجرا : (نحوه اجرای مأموریت در چهار مرحله به شرح زیر پیش بینی گردیده است.)
(الف) مرحله 1: نیروی زمینی دفاع را در منطقه با 4 لشکر و یک تیپ پیاده در منطقه دفاعی مقدم از شمال باختری تا جنوب اجرا می نماید، لشکر64 پیاده و لشگر 28 پیاده، بترتیب در شمال، لشکر 81 زرهی و تیپ 84 پیاده در مرکز و لشکر92زرهی در جنوب، لشکر های در خط با اعزام عناصر تأمین حرکت متجاوز را در زمین های بلافصل مرز بتأخیر می اندازد. تغییر مکان یگانهای تقویتی و تیپ 84 خرم آباد، برابر طرح تمرکزات (پیوست ث) اجرا می گردد، لشکر77 پیاده و مرکز آموزش بیرجند و لشکر 88 زرهی مرز خاوری را پوشش می نماید.
(ب) مرحله 2: پس از عقب نشینی عناصر تأمینی، یگانهای در خط نیروی زمینی بترتیب زیر در منطقه دفاع می نمایند. لشکر64 و 28پیاده در شمال، لشکر81 زرهی و تیپ84 پیاده در مرکز و لشکر92زرهی در جنوب (کالک عملیاتی) دفاع می کنند و پیشروی دشمن را در مواضع سد کننده پیش بینی شده متوقف یا کند می نمایند.
(پ) مرحله3: نیروی زمینی برای انهدام نیروهای متجاوز پس از آمادگی و انتقال یا برداشت نیرو از سایر مناطق که در منطقه دفاعی جلو رخنه کرده اند پاتک نموده و مرز قرار دادی را ترمیم می نمایند.
(ت) مرحله4: نیروی زمینی بنا بدستور با 3 لشکر زرهی در خط، لشکر81 زرهی در محور عمومی قصر شیرین، خسروی، خانقین، بغداد و لشکر16زرهی در صورت برداشت از منطقه و تمرکز در خوزستان در محور عمومی عین خوش، علی غربی، کوت و لشکر92زرهی در محور عمومی تنومه، بصره، ناصریه، آفند متقابل می کند و نیروهای متجاوز را نابود میسازد.
4- نیروهای خودی:
(1) ارتش جمهوری اسلامی ایران با اعمال حاکمیت ملی در نقاط مختلف کشور در برابر تجاوز احتمالی دشمن از تمامیت ارضی ایران در منطقه غرب کشور دفاع مینماید.
(2) نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران ضمن دفاع از آسمان ایران، حملات انتقامی خود را به منظور انهدام نقاط حیاتی کشور هدف آغاز و پس از کسب برتری هوایی از عملیات سطحی نیروهای خودی و پشتیبانی نزدیک به عمل میآورد. (طرح نیروی هوایی بنام البرز نیز در آبان ماه 1358 آماده بوده و اقداماتی که پس از تجاوز دشمن انجام شده خود بحث مفصلی را می طلبد و خارج از این بحث می باشد.)
(3) نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران ضمن دفاع از تأسیسات حیاتی کشور در خلیج فارس، راههای مواصلاتی دریایی را تأمین و از حرکت کشتیهای تجاری به سوی بنادر در کشور هدف ممانعت به عمل میآورد. (طرح نیروی دریایی بنام ذوالفقار در شهریور ماه 59 آماده بوده و اقدامات انجام شده نیز خارج از این بحث می باشد.)
(4) ژاندارمری و شهربانی جمهوری اسلامی ایران به محض آغاز عملیات تحت کنترل عملیاتی نیروی زمینی و دریایی قرار میگیرد.
(5) ژاندارمری کشور جمهوری اسلامی ایران در صورت ضرورت بنا به درخواست با دریافت لنجها و قایقهای غیرنظامیان عملیات عبور از رودخانه یگانهای نیروی زمینی را در منطقه لشکر 92 پشتیبانی مینماید.
بنابراین وضعیت خودی و دشمن برای فرماندهان ارتش کاملاً واضح بوده و در طرح تفصیلی ابوذر همه موارد با توضیحات لازم و پیوست ها و کالک های عملیاتی روشن می باشد. جالب است که با توجه به محدویت های نیروهای خودی نسبت به دشمن در مرحله تجاوز، در طرح ابوذر، عملیات تأخیری، عقب نشینی تا مواضع قابل دفاع و سپس پاتک نیروهای خودی و تعقیب دشمن تا انهدام کامل همه در چهار مرحله پیش بینی شده است. - حال آنکه برخی دوستان کم اطلاع از علوم نظامی و طرح های مربوطه، حرکات به عقب یگانهای نیروی زمینی در ابتدای جنگ را فرار از جبهه تلقی کرده و متأسفانه باعث ایجاد جنگ روانی علیه نیروهای خودی گردیدند.- لذا این مراحل چهارگانه تا پایان جنگ پیگیری شد. یعنی اینکه ما در سال اول دشمن را در مواضع نامناسب متوقف و فرسوده کردیم و در سال دوم به کمک سپاه و نیروهای مردمی تجاوز دشمن دفع شد و از سال سوم تا پایان جنگ بر تعقیب و انهدام دشمن اصرار کردیم. در واقع مطالب فوق صرفاً مستنداتی بود براینکه ارتش در حد توان اقدامات لازم را قبل از وقوع و بعد از وقوع حادثه انجام داده ولی آنچه مسلم است در سطح راهبردی و مدیریت کلان کشور مشکلاتی وجود داشت که قبل از 31 شهریور منجر به غفلت و غافلگیری شده و پس از آن نیز پشتیبانی لازم از طرح های ارتش نشده است.
اما در مورد سؤال دوم که فرمودند: آیا تحلیل ارتش از مبانی قدرت و میزان بازدارندگی خود در حال حاضر تغییر کرده است؟ این تغییر از چه زمانی رخ داده؟ دکترین فعلی این نهاد برای حفظ امنیت کشور چیست و چه درس هایی از آنچه در آغاز جنگ رخ داد، آموخته شده است؟
برای این سؤال پاسخ یک خطی دارم و آن اینکه وقتی مشخصاً در ربع قرن اخیر یعنی پس از جنگ ایران و عراق تاکنون با توجه به اینکه در حال حاضر دشمن قوی تری نسبت به صدام (آمریکا و اسرائیل) داریم که مرتب ما را تهدید کرده و گزینه نظامی را به رخ می کشند ولی بحمدالله تاکنون حمله ای صورت نگرفته، مفهوم این است که به لطف خدا قدرت بازدارندگی مناسب است.
با تشکر- سید ناصر حسینی
2/10/94
