معرفی نیروی رزمی421 نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران

                                                                       بسمه تعالی

شرح عملیات های نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در ابتدای جنگ تحمیلی

معرفی نیروی رزمی421 نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران

قریب بیست ماه قبل از جنگ ایران و عراق و با آغاز درگیری‌های مرزی و حملات گاه و بی‌گاه نیروهای بعثی به مرزهای ایران، نشانه‌های بروز جنگ آشکار شد. به مرور زمان که درگیری‌ها در پاسگاه‌های مرزی گسترش می‌یافت، بخشی از گردان یکم تکاوران دریایی برای تقویت پاسگاه‌های مرزی در محور شلمچه، اعزام شدند.

صدام با پاره کردن عهدنامه 1975 الجزایر در مجلس عراق نشانه تازه‌ای از دشمنی با ایران را آشکار ساخت. ناوچه‌های ارتش بعثی با ایجاد مزاحمت برای کشتی‌های عازم بنادر ایرانی در اروندرود، چهره دیگری از تجاوز و زیاده‌خواهی رژیم بعث عراق را به نمایش گذاشتند که با مقابله ناوچه‌های ایرانی مواجه و در درگیری‌های بین یکان‌های نیروی دریایی ایران اسلامی با نیروی دریایی رژیم بعثی، تعدادی از یکان‌ها در اروندرود غرق شدند.

ستاد نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران از آغاز درگیری‌ها، تمامی تحرکات نیروی دریایی دشمن را تحت نظر داشت. از این رو با آشکارتر شدن نشانه‌های آغاز جنگ، به دستور جانشین وقت فرمانده نداجا، تعدادی از افسران زبده و توانمند از ستاد نداجا به همراه شخص جانشین در روز 29 شهریورماه 1359 از تهران به بوشهر عزیمت کردند و براساس امریه صادره، تعدادی دیگر از افسران مناطق یکم و دوم دریایی نیز تحت امر ایشان قرار گرفته، قرارگاه مقدم دریایی را با نام نیروی رزمی 421 به منظور طراحی، نظارت و کنترل عملیات دریایی تشکیل دادند.

از آن جهت این قرارگاه مقدم دریایی با عبارت «نیروی رزمی 421» نام‌گذاری شد که عهده‌دار فرماندهی نیروهای مناطق چهارگانه دریایی و مستقر در منطقه دوم بود. جانشین وقت فرماندهی نداجا که خود فرماندهی نیروی رزمی 421 را بر عهده گرفته بود، طی پیامی که در ساعت 04:35 سحرگاه روز 30 شهریور 1359 از بوشهر به تمامی مناطق و پایگاه‌های دریایی ارسال کرد، موجودیت این قرارگاه عملیاتی را اعلام و ضمن تحت کنترل عملیاتی گرفتن یکان‌های عملیاتی، به مناطق و پایگاه‌های نداجا در جنوب ابلاغ کرد که از این پس تمامی گزارش‌های خود را به قرارگاه یادشده اعلام کنند.

به این ترتیب دو روز قبل از تهاجم سراسری رژیم بعثی عراق به خاک مقدس جمهوری اسلامی ایران، این قرارگاه به منظور تمرکز اطلاعاتی و اقدامات در زمینه مقابله با تحرکات دشمن و تامین امنیت خطوط مواصلات دریایی که از اهمیت به‌سزایی برای کشور برخوردار بود، تشکیل شد.

نیروی رزمی 421 از روز 30 شهریور 1359، ناوشکن‌ها و ناوچه‌های موشک‌انداز نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران را در مناطق مختلف خلیج فارس و دریای عمان گسترش داد و با پدافند از جزایر خارک، سیری، لاوان، ابوموسی و تنب‌های کوچک و بزرگ و همچنین تأمین امنیت خطوط کشتی‌رانی در تنگه هرمز، دشمن را در رسیدن به اهداف شوم خود در دریا ناکام گذاشت؛ به‌گونه‌ای که حضور یکان‌های دریایی در نقاط حساس و راهبردی موجب شد در همان روزهای نخست آغاز جنگ، در درگیری‌های پدید آمده بین یکان‌های دریایی ایرانی و عراقی، تعدادی از واحدهای شناور و هواپیماهای جنگنده ارتش بعثی که قصد تجاوز به منافع ایران عزیز را داشتند، منهدم و به قعر دریا فرو روند. از سوی دیگر در اول مهرماه 1359 با انتشار نخستین اعلامیه دریایی، تمام آب‌های ساحلی ایران به عنوان منطقه جنگی اعلام و هشدار داده شد که هیچ کشتی‌ای حق ورود به آب‌های این مناطق را بدون هماهنگی با نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران ندارد و در غیر این صورت به عنوان شناور دشمن با آن برخورد می‌شود که از این طریق به امنیت آب‌های سرزمینی ایران افزوده شد.

از اقدامات مهم دیگر نیروی رزمی 421، محاصره دریایی عراق بود. در اول مهرماه 1359 با انتشار یک اعلامیه دریایی به تمام جهانیان اعلام شد که نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران اجازه ورود هیچ کشتی تجاری به خورعبدالله (آبراه منتهی به بندر ام‌القصر) را نخواهد داد و در غیر این صورت، مسئولیت هرگونه پیامدی بر عهده کشتی مربوطه خواهد بود. با اعزام یکان‌های دریایی به نزدیکی خطوط مواصلات دریایی دشمن، از ورود و خروج هرگونه شناور تجاری به بندر ام‌القصر جلوگیری می‌کرد تا به این ترتیب از پشتیبانی دشمن جلوگیری به عمل آید. هر چند به خاطر همکاری سایر کشورهای مرتجع منطقه با رژیم صدام و در اختیار قرار دادن بنادر خود برای تخلیه کالا از کشتی و حمل آنها از راه‌های زمینی به داخل خاک عراق، این محاصره دریایی آنچنان اثربخش نشد اما همین امر نیز موجب تحمیل بار مالی و هزینه اضافی سنگین به دشمن برای حمل زمینی کالاها شد.

نیروی رزمی 421، با کسب اطلاعات لازم به این نتیجه رسید که پایانه‌های نفتی البکر و الامیه برای عراق اهمیت بسیاری دارند و با توجه به اینکه نزدیک به سه‌چهارم نفت عراق از طریق این پایانه‌ها صادر شد، بنابراین دو طرح برای انهدام تأسیسات صدور نفت پایانه‌های مزبور تهیه و به مورد اجرا گذاشته شد.

عملیات اشکان آبان ماه 1359

طرح اول که با نام اشکان به اجرا درآمد، به منظور تخلیه پایانه‌ها از نیروهای عراقی بود. طرح اشکان در سحرگاه روز دهم آبان‌ماه 1359 با شرکت سه فروند ناوچه موشک‌انداز و یک فروند بالگرد هوادریا اجرا شد که در این عملیات هر یک از ناوچه‌ها، 100 گلوله توپ 76 میلیمتری به روی سکوها شلیک و صدماتی را به اسکله وارد کردند. در این عملیات علاوه بر اینکه یک فروند هواپیمای جنگنده دشمن که قصد حمله به ناوچه‌ها را داشت، ساقط شد، همه افراد عراقی مستقر بر روی سکوها مجبور به تخلیه سکوها شدند.

طرح دوم به دنبال طرح قبلی در روز 15 آبان‌ماه 1359، با اعزام تیم‌های عملیات ویژه دریایی به همراه هزاران پوند مواد منفجره به روی سکوها انجام گرفت و پس از نصب مواد منفجره در نقاط حساس سکوها، در صبح روز 16 آبان‌ماه 1359، انفجارها انجام و تأسیسات هر دو پایانه نفتی منهدم شد. این دو پایانه تا روزهای متمادی در آتش می‌سوختند.

ناوچه موشک‌انداز پیکان نیز که در این عملیات، پشتیبانی از تیم‌های عملیات ویژه را بر عهده داشت، با سه فروند ناوچه رزمی دشمن که به سوی پایانه‌ها در حرکت بودند، درگیر شد و دو فروند از آنها منهدم و غرق کرد و ناوچه سوم نیز فرار را بر قرار ترجیح داد.

عملیات مروارید آذرماه 1359

نیروی رزمی 421، با طرحی که به صورت هوشمندانه تهیه کرده بود، در روز ششم آذرماه سال 1359، با به‌کارگیری یک تیم عملیات ویژه و دو فروند ناوچه موشک‌انداز، اقدام به حمله مجدد به پایانه البکر کرد و پس از تسخیر پایانه یادشده، پرچم مقدس جمهوری اسلام ایران بر فراز بلندترین دکل موجود بر روی این پایانه به اهتزاز درآورد.

به دنبال این حرکت، دشمن با تمام قوا از مخفیگاه‌های خود بیرون خزید و سعی در مقابله با نیروهای ایرانی عمل‌کننده داشت اما رزمندگان اسلام، با پوشش هوایی و پشتیبانی تیزپروازان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران موفق شدند در هفتم آذرماه 1359 بخش اعظم نیروی دریایی دشمن را نابود کنند. در این عملیات افتخارآمیز تعداد 13 فروند انواع شناورهای نیروی دریایی عراق منهدم و غرق شد و دو فروند دیگر صدمه کلی دید. همچنین 11 فروند هواپیمای دشمن ساقط و 19 نفر از افراد نیروی دریایی دشمن به اسارت درآمدند.

این عملیات‌ها گوشه‌ای از فعالیت‌ها و اقدامات نیروی رزمی 421، در طول هشت سال دفاع مقدس است. دشمن بارها با تغییر راهکنش و یا به میدان آوردن تجهیزات پیشرفته که از شرق و غرب دریافت می‌‌کرد، تلاش کرد تا راه واردات نیازمندی‌های کشور از طریق دریا و همچنین صادرات نفت کشورمان را که تامین‌کننده بودجه کشور و جنگ بود، قطع کند اما با طراحی‌ها و اقداماتی که در نیروی رزمی 421 انجام می‌شد، دشمن همواره در اقدامات خود با شکست روبه‌رو شد.

اسفند ماه سال 1359

ششمین ماه جنگ، در حالی فرا میرسد که نیروی دریایی عراق، پس از گذشت سه ماه از عملیات موفق آمیز مروارید و از دست دادن بخش عمده ای از توان رزمی خود، به فکر استفاده اطلاعاتی و عملیاتی از پایانه های نفتی تخریب شده البکر و العمیه می افتد. اخبار واصله و گزارش خلبانان بالگردهای گشتی حاکی از فعالیت مجدد عراقیها در این سکوهاست. موقعیت مناسب این سکوها برای ایجاد یک پایگاه جمع آوری اطلاعات و احیانا پرتاب موشک علیه کشتی های تجاری عازم بندرامام خمینی (ره)، سبب می شود تا فرماندهان نیروی رزمی 421 (قرارگاه عملیاتی نیروی دریایی در دوران جنگ تحمیلی) همواره فعالیت عراقی ها را به دقت زیرنظر داشته باشند و در مواقع نیاز، امکان فعالیت و استقرار را از آنان سلب نمایند. از همین رو، گزارشهای اخیر، فرماندهان را مصمم میسازد تا بار دیگر برای بمباران و تخریب سکوها اقدام کنند؛ اما این بار راهکار تغییر می کند و با تاکتیکی دیگر و استفاده از یک فروند ناوشکن کلاس ببر، به همراه پوشش هوایی جنگنده های نیروی هوایی اقدامات لازم انجام می شود. به این ترتیب که ناوشکن های کلاس ببر با دراختیار داشتن توپخانه 5 اینچی و موشکهای ضدسطحی و ضدهوایی استاندارد گزینه مناسبی برای اجرای یک عملیات ضربتی علیه سکوهای مذکور بودند.

شرح اجرای ماموریت

سرانجام طرح عملیات نهایی و ناوشکن پلنگ برای اجرای آن انتخاب می شود. لذا در ظهر روز دوازدهم اسفند 59، فرمانده ناوشکن پلنگ پیامی بدین شرح دریافت میکند:

"... با رعایت نکات زیر بی درنگ به سمت منطقه دوم دریایی بوشهر حرکت نمایید و پس از رسیدن به لنگرگاه بوشهر، برابر دستورهای نیروی رزمی 421 ماموریت خود را ادامه دهید.

1-     تا حد امکان سکوت رادیویی را حفظ کنید.

2-     از رادار هوایی استفاده نکنید.

3-     پس از عبور از مدار 28 درجه، تماس خود را با ناوگان قطع و با نیروی رزمی 421 در تماس باشید.

4-     ساعت ورود خود را به لنگرگاه بوشهر، به نیروی رزمی 421 اطلاع دهید.

ناوشکن پلنگ صبح روز بعد، سیزدهم اسفند، به بوشهر می رسد و بلافاصله دستور رزمی شماره 16، با نام اختصاری «رعد»، به شرح زیر به فرمانده آن ابلاغ می شود. " ناوشکن ج.ا. پلنگ پس از برنامه توجیهی که در لنگرگاه انجام خواهد شد، بوشهر را ترک کند و به گشت در منطقه فلات قاره بپردازد و در صورت نامساعد بودن وضعیت جوی با استقرار در نقطه تعیین شده، ابتدا با موشک و توپ به ترمینال البکر آتش کند و سپس آتش خود را بر روی ترمینال العمیه متمرکز کند و پس از پایان بمباران، با حداکثر سرعت از جنوب چاه های اردشیر (ن. ابوذر فعلی) به طرف خارک حرکت کند." پس از دریافت این فرمان، ناوشکن به منطقه گشت عزیمت می کند و منتظر برقراری شرایط نامساعد جوی می شود. سرانجام در نیمه شب، با افزایش سرعت باد به 22 گره دریایی، فرمانده تصمیم به اجرای ماموریت میگیرد و به طرف سکوها حرکت میکند.

ناوشکن پلنگ پس از رسیدن به منطقه تعیین شده در دستور رزمی، در مدت حدود 15 دقیقه بیش از صد گلوله توپ به هر دو سکو شلیک می کند و در پایان نیز از فاصله هشت مایلی یک موشک استاندارد به سکوی البکر پرتاب میکند که به هدف اصابت می نماید. پلنگ پس از خاتمه بمباران، به سرعت و از مسیر تعیین شده به بوشهر برمیگردد و پیام تبریکی از سوی فرمانده نیروی رزمی 421، ناخدا مدنی نژاد، بشرح زیر را دریافت میکند:

پس از گذشت 24 ساعت از اجرای موفق عملیات بمباران توسط ناوشکن پلنگ، عراقی ها تصمیم میگیرند برای ارزیابی خسارات وارده و احیانا تخلیه افراد و اجساد به جا مانده و همچنین پس از مدتها عرضه اندام در دریایی، راهی سکوها شوند. لذا در روز پانزدهم اسفند ماه ستاد عملیات ام القصر عراق به کلیه یگانهای دریایی آماده باش کامل داده و پرواز هواپیماهای عراقی را بر فراز سکوها ممنوع میکند؛ تا یک فروند ناو رزمی و یک یدک کش را به البکر اعزام نماید.

گزارش مفصل فرمانده ناوشکن پلنگ

فرمانده ناوشکن پلنگ پس از بازگشت به بندرعباس، گزارش کامل ماموریتهای انجام شده از تاریخ دهم تا شانزدهم اسفند را به شرح زیر به فرماندهی ناوگان خلیج فارس و دریای عمان تقدیم می کند:

1-     این یگان در راستای اجرای امریه ابلاغ شده در ساعت 1600 مورخ 10اسفند 59، بندرعباس را به سمت منطقه گشت ترک کرد. عملیات گشت زنی و تامین حفاظت جزایر تا تاریخ 12 اسفند 59 اجرا شد.

2-     ناوشکن در ساعت 1445 مورخ 12 اسفند 59 با دریافت پیامی مبنی بر حرکت به سوی منطقه دوم دریایی بوشهر، منطقه گشت را به سمت بوشهر ترک کرد و در ساعت 0800 مورخ 13 اسفند59 برابر برنامه وارد لنگرگاه بوشهر شد.

3-     در ساعت 1055 مورخ 13 اسفند 59 تیم اعزام شده از نیروی رزمی 421برای اجرای طرح عملیاتی رعد وارد ناوشکن شدند و پس از برگزاری جلسه بررسی عملیاتی، درحدود ساعت 1300 ناوشکن را ترک کردند.

4-     در ساعت 1800 همان روز سه نفر از پرسنل مورد نیاز یگان، که از بندرعباس به بوشهر آمده بودند، به همراه افسر ناظر مقدم هوایی با یک فروند بالگرد به ناوشکن منتقل شدند و بالگرد به بوشهر بازگشت.

5-     در ساعت 1830 همان روز حرکت به سمت منطقه عملیات رعد آغاز شد. اما پس از حرکت پیامی دریافت شد که دشمن از حضور ناوشکن در منطقه آگاه شده و ماموریت فقط باید در صورت خراب بودن وضع دریا اجرا شود و درغیر اینصورت فقط گشت زنی در منطقه چاه های خودی توصیه می شود. این یگان نیز به علت آرامتر شدن دریا و افت سرعت باد مدت کوتاهی درنگ کرد و پس از تغییرات محسوس در اوضاع جوی، به سمت منطقه ماموریت حرکت کرد.

6-     در ساعت 0138 مورخ 14 اسفند 59، پس از مشخص شدن دو هدف سطحی، یعنی سکوهای البکر و العمیه بر صفحه رادار و شناسایی دقیق آنها و عبور از نقطه تعیین شده، محل جنگ اعلام شد. این اعلام در شرایطی بود که چندین بار دیده بانان و افسران نگهبان پل فرماندهی، چراغ هایی را که همگی روشن و خاموش می شدند، در سمت سکوها و به راست و چپ آنها مشاهده و گزارش کرده بودند. چندین بار نیز علایم نورانی شعله مانندی از طرف سکوها مشاهده شد.

7-     در ساعت 0308 همان روز با عبور از نقطه تعیین شده دیگری در هفت مایلی شرق سکوها، با سرعت ده گره دریایی و راه شمال به حرکت ادامه داده و در ساعت 0311 با توپخانه ناوشکن به سکوی البکر و سپس سکوی العمیه آتش شد و این گلوله باران تا رسیدن به انتهای مسیر بمباران ادامه یافت. در این مرحله در مجموع 127 گلوله توپ به سکوها شلیک شد.

8-     در ساعت 0327 همان روز پس از رسیدن به نقطه انتهای بمباران، ناوشکن از سمت راست به راه 140 چرخید و سرعت را به پانزده گره دریایی افزایش داد.

9-     در ساعت 0337 پس از صدور دستور آمادگی پرتاب موشک، سرعت به دوازده گره دریایی کاهش داده شد و در ساعت 0340 یک فروند موشک از سکوی پرتاب شماره 4 به طرف سکوی نفتی البکر (که در سمت 230 درجه و در فاصله هشت مایلی از ناوشکن قرار داشت.) شلیک شد. پس از اصابت موشک به سکو و مشاهده انفجار آن در سکو، ناوشکن با تغییر راه به 160 و افزایش سرعت به هفده گره دریایی، منطقه عملیات را ترک کرد.

10- در ساعت 0351 افسر ناظر مقدم هوایی با خلبان هواپیمای تاپ کاور (اف 14) که ماموریت پوشش هوایی ناوشکن را بر عهده داشت، تماس گرفت. خلبان هواپیما اظهار کرد که ناوشکن را روی رادار دیده و علاوه بر آن شاهد انفجارهای انجام شده در سکوها بوده است.

11- در ساعت 0408، متصدی رادار مشاهده یک هدف سطحی را در سمت 200 درجه و به فاصله هفت مایلی از ناوشکن گزارش کرد. ظاهرا این هدف از کنار یکی از بویه های کانال جدا شده و حرکت کرده است. بی درنگ کنترل آتش ناوشکن روی این هدف قرار گرفت و بعد از حصول اطمینان از اینکه هدف متعلق به دشمن است، با توپخانه به آن هدف آتش شد، به نحوی که پس از دو مرحله گلوله باران و شلیک 21 گلوله توپ پنج اینچ، هدف از صفحه رادار محو شد.

12- در ساعت 0419 همه سلاحها در وضعیت آمادگی مقابله با هرگونه تک احتمالی دشمن قرار داده شد و مرحله بازگشت به سمت بوشهر آغاز شد.

13- از ساعت 0552 با افزایش سرعت ناوشکن به 22 تا 27 گره دریایی، وضعیت فنی یگان بررسی شد و به لطف پروردگار در ساعت 0915 مورخ14اسفند59 پس از انجام شدن عملیات رزمی رعد، ناوشکن وارد لنگرگاه بوشهر شد.

14- در ساعت 1100 همان روز پس از کسب مجوز از نیروی رزمی 421، حرکت به سمت بندرعباس آغاز شد.

15- در ساعت 0958 مورخ 15 اسفند 59 در لنگرگاه کیش برای سوخت گیری به ناو بندرعباس پهلو گرفته شد. بعدازظهر همان روز برنامه تیراندازی تمرینی سلاحهای ضدهوایی در سه مایلی جنوب کیش اجرا شد و در نهایت ناوشکن در ساعت 1025 مورخ 16 اسفند 59 وارد بندرعباس شد و به اسکله 3 پهلو گرفت.

اطلاعات فوق بخش مختصری از اسناد عملیات های نداجا در ابتدای جنگ ایران و عراق است. شایان ذکر است اطلاعات مربوط به کلیه عملیات های دریایی بوسیله دفتر پژوهش های نظری و مطالعات راهبردی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در 28 جلد منتشر شده و مورد استفاده محققین محترم تاریخ دفاع مقدس می باشد و نسخه اصلی این اسناد در مرکز اسناد دفاع مقدس نداجا موجود است.               

سید ناصر حسینی