2- طرح های قبل از انقلاب ارتش در مقابل عراق

1-     مقدمه

ایران، کشوری است با تاریخ چند هزار ساله که حداقل 3000 سال بر پهنه جغرافیای جهان، تاریخ مدون دارد. تاریخ نظامی ایران نیز در دوره های مختلف، جنگ های فراوانی را روایت می کند که سرشار از پیروزی ها و شکست هاست. اما همین که بعد از 3000 سال، ایران به عنوان یک واحد سیاسی هنوز بر پهنه جغرافیای جهان حضور دارد، نشان از برآیند مثبت عملکرد مدافعین و سربازان ایرانی دارد که در طی این دوره طولانی از کشور خود به خوبی دفاع کرده اند. اگر چه داشتن ارتشی مجهز، سازمانی و ساختاربندی شده، فقط در دوره های قبل از اسلام (ساسانیان و قبل از آن)، صفویان و پهلوی دارای سابقه می باشد، ولی علوم و تجارب نظامی در کشور طبیعتاً سینه به سینه و صورت به صورت از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است. البته درحال حاضر، سوابقی از دوره قاجار وجود دارد که فرماندهان و مدیران راهبردی کشور تلاش کرده اند تا ارتشی مدرن، ضابطه مند و مبتنی بر قاعده و قانون و دارای آیین نامه در کشور ایجاد نمایند. بنابراین طبیعی است که تجربیات و علوم نظامی را در سازمانی با همین عنوان جمع آوری کرده و متمرکز نمایند. این سوابقِ باقی مانده از دوقرن پیش، مشخص می نماید که برای رسیدن به این منظور و تحصیل علوم نظامی و تقویت قوای دفاعی، مسئولین کشور برخی دانشجویان و صاحب منصبان را به سایر کشورها اعزام نموده و یا از استادان و کارشناسان بیگانه برای فراگیری و آموزش دانش نظامی، دعوت بعمل آورده اند. بنابراین نظامی گری، علوم و دانش نظامی جدید در داخل کشور حداقل دارای یک پیشینه دویست ساله است. دقیقاً از زمانی که نیروهای مسلح ایرانی به دلیل نداشتن یک ارتش منسجم، مجهز و پیشرفته، در مقابل تزارهای روس شکست را پذیرا شدند- و به همان دلیل سلطه بیگانگان بر کشور فزونی گرفت- این دغدغه ذهنی برای مدیران و فرماندهان عالی کشور همواره وجود داشته است که چگونه می توانند در امور نظامی تخصص و مهارت پیدا کنند و ارتشی مدرن داشته باشند؟ لذا برای این منظور مسؤلین کشور بیشتر به سمت کارشناسان، مشاوران و متخصصین کشورهای بیگانه متمایل بوده اند. این سوابق از ورود ژنرال گاردان فرانسوی به ایران در زمان عباس میرزا تا استخدام مشاوران اروپایی، تأسیس دارالفنون، مدرسه نظام، تشکیل نیروی قزاق بوسیله قزاق های روس، آموزش و تشکیل ژاندارمری توسط افسران سوئدی تا تأسیس دانشگاه جنگ و دانشکده افسری برای تربیت افسران و فرماندهان به طور مفصل در کشور وجود دارد.

2-    طرح های قبل از انقلاب ارتش در مقابل عراق:

تاریخ نظامی معاصر ایران نشان می دهد که از زمان بقدرت رسیدن امپراطوری عثمانی در غرب ایران همواره سلسله های مختلف پادشاهی و سیستم جکومتی در ایران با همسایه غربی خود درحال کشمکش و اختلاف بوده و تا به امروز 25 جنگ را روایت می کند. که هفت جنگ در قرن شانزدهم میلادی(یازدهم قمری)، نه جنگ در قرن هفدهم میلادی (دوازدهم قمری)، هفت جنگ در قرن هجدهم میلادی (سیزدهم قمری) و یک جنگ در قرن نوزدهم میلادی (چهاردهم قمری) و آخرین آن جنگ ایران و عراق در اواخر قرن بیستم (اوایل قرن پانزدهم قمری) اتفاق افتاده است. آنچه که در تاریخ بعنوان علت های اصلی برای بروز این جنگ ها گزارش شده، عمدتاً اختلافات ارضی و مرزی و قراردادهای کنسولی، فی ما بین ایران و همسایه غربی بوده است. دو کشور سال ها قبل از انقلاب اسلامی نیز روابط پر تنشی داشته اند. به همین دلیل ارتش ایران در دهه های چهل و پنجاه هجری شمسی، تهدید اول خود را رژیم بعثی عراق می دانست و همواره رفتار ارتش این کشور را رصد می کرد و به دفعات برخوردهای مرزی با ارتش عراق را تجربه کرده بود و برای تقابل احتمالی طرح هایی را نیز در دست داشت که به نمونه هایی از آن و زمان تهیه آنها به شرح جدول (شماره1) اشاره می شود:

  

 

ملاحظات	سال تهیه	تهیه کننده	نام طرح	ردیف
مصوب 1347	1346	ستاد کل ارتش	پیکارشماره2	1
مصوب 1352-1356	1352	قرارگاه نیروی زمینی	ابومسلم خراسانی 1و2	2
بمنظور کنترل اروند	1348	قرارگاه نیروی دریایی	شاهین	3
بمنظور پشتیبانی از طرح ابومسلم	1352	قرارگاه نیروی هوایی	سبلان	4
بمنظور زمین گیر کردن ارتش عراق در خاک عراق	1356	قرارگاه نیروی هوایی	زاگرس	5
علیه کشور عراق	1355	ستاد کل ارتش	عملیات روانی	6

جدول شماره 1: طرح های راهبردی ارتش  در مقابل عراق قبل از انقلاب

همچنین ارتش ایران، قبل از انقلاب، به دلیل موقعیت منطقه ای کشور، در عملیات های جنگی متعددی مانند جنگ های ظفار در کشور عمان، کمک نظامی به نخست وزیر پاکستان در جهت سرکوبی جدایی طلبان بلوچستانِ پاکستان، جنگ ویتنام و به عنوان نیروی پاسدار صلح سازمان ملل در لبنان و سوریه (بعد از جنگ اعراب و رژیم صهیونیستی) شرکت کرده و تجاربی اندوخته بود. از طرفی، با توجه به عضویت ایران در پیمان هایی مانند سنتو و سیتو، کارکنان ارتش در تعدادی از رزمایش های منطقه ای و حتی رزمایش های برگزار شده توسط ناتو نیز شرکت می کردند.