اقدامات ارتش پس از حمله ارتش عراق در جهت تثبیت دشمن

با عنایت به اینکه نیروی زمینی، ماهها قبل از جنگ در منطقه غرب و شمالغرب با ضدانقلاب جدایی طلب در کردستان و آذربایجانغربی درگیر بود و بخشی از نیروهایش به شرح جدول زیر در آن مناطق مشغول نبرد بودند، لیکن از زمانی که اولین بمباران های دشمن و حرکات یگان های زمینی او در خاک ایران آغاز شد، دیگر تردیدی باقی نماند که جنگ تمام عیاری علیه جمهوری اسلامی ایران آغاز گردیده و از آن ساعت موانع برای هرگونه دفاع ارتش برداشته شد.

ملاحظات	یگان	یگان عمده	ردیف
منطقه سرزمینی	بطور کامل	لشگر28 سنندج	1
منطقه سرزمینی	بطور کامل	لشگر64 ارومیه	2
بطور کامل	تیپ2 بیستون	لشگر 81 زرهی	3
یک تیپ بطور کامل	تیپ3 زرهی همدان	لشگر16 قزوین	4
تحت کنترل قرارگاه غرب	3 گردان	لشگر21 حمزه	5
تحت کنترل قرارگاه غرب	4 گردان	لشگر77 خراسان	6
بعداز کودتای نوژه 3 گردان	بطور کامل 5گردان	تیپ 23 نوهد	7
گردان182،139،111	بطور کامل	تیپ 84 خرم آباد	8
2 گردان	گردان 126و135	تیپ 55 هوابرد	9
تعدادی بالگرد شنوک از اصفهان	پایگاه هوانیروز کرمانشاه	هوانیروز	10

                    جدول شماره 3 یگان های عمده نیروی زمینی درگیر در کردستان همزمان با اغاز جنگ ایران و عراق

در هر صورت نیروهای ارتش برای کند کردن حرکات دشمن، سپس متوقف کردن و تثبیت دشمن یعنی از حالت آفندی به حالت پدافندی در آوردن نیروهای عراقی تلاش خود را آغاز کردند. نگارنده بر این باور است که موضوع مهم، اساسی و سرنوشت سازِ تثبیت دشمن توسط ارتش در سال اول جنگ مغفول واقع شده است. در صورتیکه سایر عملیات های انجام شده در دوران دفاع مقدس در کلیه مراحل به برکت و بر پایه و اساس تثبیت دشمن انجام گرفته است. در ذیل به مواردی از دلایل این مهم پرداخته میشود تا در کلیه آموزشها و تحلیلهای آموزشی و تحقیقاتی مدنظر دقیق اساتید و تحلیلگران قرار گیرد.

 

9- تاریخ ورود یگانهای نیروی زمینی به منطقه جنوب برابر گزارشات موجود:                                                  

ردیف	یگان	تاریخ ورود	محل استقرار	فرمانده یگان	ملاحظات
1	ل92زرهی(-)	26/6/59	گنجاجم تا دهانه فاو	سرهنگ عباس ملک نژاد سرهنگ غلامرضا قاسمی
2	تیپ3زرهی دشت آزادگان	26/6/59	از پاسگاه صفریه تا پاسگاه سوبله	سرهنگ اصرافیل کیا	مکانیزه (1) گد 293سرهنگ صفوی سهی (2) گد 261 سرگرد علی عطار زاده (3) گد 145 مکانیزه سرگرد مدآرائی (4) گد 1000مکانیزه سرگرد سبزالون(5) گد318 توپخانه سرگرد نبی الله ابراهیمی
3	ل16زرهی(-)	15/7/59	منطقه هویزه	سرهنگ سیروس لطفی
4	تی 1 قزوین	15/7/59	منطقه هویزه	سرهنگ ایرج جمشیدی
5	تی3همدان	15/7/59	منطقه هویزه	سرهنگ محمد جوادی
6	تیپ1 ل 92	26/6/59	از طلائیه تا خسرو آباد           آبادان	سرهنگ هوشنگ بهرامی

 

جدول شماره 4:مشخصات یگان های وارد شده به منطقه جنوب(با استفاده از روز شمار جنگ،1389)

 

 

با توجه به طرح ابوذر، نیروی زمینی مأموریت داشت با لشگرهای سرزمینی در مناطق غرب و جنوب، ضمن ایجاد پرده پوشش در مقابل تهاجم عراق، با ایجاد تأخیر مانع دستیابی سریع ارتش متجاوز به اهداف از پیش تعیین شده شود. به این معنی که با استفاده از عوارض زمین دشمن را به مواضع قابل دفاع کشانده و آماده شوند تا رسیدن عمده قوا او را دچار فرسایش نموده و برای دفع تجاوز اقدام نمایند. اساساً تا زمانی که تجاوز دشمن سد و متوقف نگردیده باشد، اجرای پاتک یا آفند متقابل مقدور نیست. بنابراین بحث تثبیت و متوقف نمودن ارتش متجاوز عراق، از اساسی ترین مباحث جنگ ایران و عراق است که ارتش و سایر مدافعین در روزهای آغازین جنگ موفق شدند که ماشین جنگی عراق را از حرکت بازدارند و ارتش متجاوز را پشت رودخانه های کرخه و کارون در منطقه جنوب و روی ارتفاعات بازی دراز و... در غرب کشور متوقف نمایند. در عین حال به نظر می رسد آن طور که باید و شاید در ادبیات دفاع مقدس به آن پرداخته نشده و به اهمیت و حساسیت آن توجه نشده است. در حالیکه سایر عملیات آفندی، به خصوص در سال دوم جنگ، تحت تأثیر اقدامات و عملیات های سال اول جنگ بود که ضمن متوقف نمودن دشمن با انجام عملیات های محدود فرسایش لازم را در او ایجاد کرده و برای عملیات های بزرگ سال دوم آماده نمود. بنابراین توجه به سه نکته اساسی در متوقف کردن و سدکردن راه پیشروی دشمن و ممانعت از دستیابی به اهداف اولیه دشمن ضروری می باشد:

1-     اهمیت سرنوشت ساز و حیاتی متوقف کردن دشمن

2-     نقش ارتش با همه تنگناهای خود در زمین، هوا و دریا، در متوقف نمودن دشمن قابل توجه است.

3-     متوقف سازی متجاوز، سرآغاز و زمینه ساز حرکت نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در اقدامات آفندی بعدی بوده است.

اقدامات مهم ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال اول جنگ:

در این قسمت ضروری بنظر می رسد تا فهرست بخشی از اقدامات نیروهای سه گانه ارتش در سال اول جنگ را بطور مختصر برشماریم:

الف- نزاجا

1)      مقاومت در مقابل هجوم ارتش عراق و انجام عملیات تأخیری به منظور جلوگیری از دستیابی سریع به اهداف خود

2)      انجام شناسایی های لازم و استقرار مناسب نیروهای خودی جهت جلوگیری از پیشروی دشمن

3)      متوقف نمودن و تثبیت دشمن در مواضع نا مناسب

4)      آغاز حملات محدود نیروهای خودی جهت حفظ روحیه خودی و شناسایی بارزم

5)      سازماندهی و تکمیل یگانهای ارتش همزمان با تجاوز عراق بدلیل آسیب های پس از کودتای نقاب

6)      آموزش نیروهای مردمی و سپاه

7)      اعزام و گسترش یگان های نیروی زمینی ارتش در نیمه اول سال 1359، به مناطق مرزی

8)      ممانعت از تداوم عملیات آفندی دشمن در سه ماهه اول تجاوز به ویژه در کرخه و بهمن شیر

9)      ایجاد زمینه برای حضور سپاه در جنگ و تجهیز وآموزش نیروهای بسیج به رغم ممانعت های بنی صدر

10)  تلاش های فوق العاده هوانیروز در نبرد های تخصصی وشجاعانه با تانکهای دشمن و ایفای نقش تاریخی در تثبیت دشمن

11)  انجام بیش از یکصد عملیات آفندی و پدافندی به صورت مستقل یا با همکاری نیروهای مردمی در سال اول جنگ

12)  شکست راهبرد دشمن در جنگ باصطلاح  برق آسا و ممانعت از رسیدن او به اهداف اولیه

لازم به ذکر است برای تبیین بیشتر موضوع تثبیت دشمن در منطقه جنوب و تشکیل خط پدافندی در مقابل ارتش عراق، سندی با عنوان «دستورالعمل شماره8 (طرح دفاعی خوزستان)موجود است که در 21 آبان 1359 در قرارگاه تاکتیکی نزاجا در جنوب (دزفول)» صادر شده و مرحوم سرلشگر ظهیر نژاد به عنوان فرمانده وقت نزاجا آن را امضاء نموده است. (اصل سند در مرکز اسناد هیئت معارف جنگ شهید صیاد شیرازی موجود است.)

 

ب- نهاجا

1)      دفع و کم اثر نمودن عملیات هوایی دشمن با پدافند عامل و غیرعامل در31/6//59

2)      انجام عملیات انتقامی در روز اول مهرماه با حداقل 140 فروند جنگنده درون خاک عراق

3)      کسب برتری هوایی نسبی در سال اول جنگ

4)      پشتیبانی هوایی نزدیک مؤثر از عملیات یگان های زمینی و مشارکت در متوقف نمودن دشمن

5)      کسب اطلاعات راهبردی و تاکتیکی

6)      انهدام زیرساخت های اقتصادی و تأمین انرژی عراق

7)      رهگیری هواپیماهای عراقی و نا امن نمودن آسمان ایران برای جنگنده های ارتش متجاوز

پ- نداجا

1)      تشکیل گروه رزمی421 به منظور فرماندهی منطقه عملیات دریایی در جنوب غرب

2)      خارج کردن شناورهای نداجا از اروند رود بمنظور جلوگیری از غافلگیری و انهدام آنها در حمله اولیه عراق

3)      ممانعت از گسترش نبرد به خلیج فارس با انجام گشت های دریایی

4)      درگیری مؤثر و موفق با یگان های شناور عراقی در عملیات مروارید و شهید صفری و انهدام نزدیک به دو سوم نیروی دریایی عراق در روز شصت و هفتم جنگ که موجب شد تا پایان جنگ این نیرو در محاصره قرار گرفته و از صحنه نبرد به طور کامل خارج باشد.

5)      کسب سیادت دریایی و حاکمیت مطلق بر آبهای خلیج فارس

6)       انهدام سکوهای البکر و الامیه

7)      شرکت مؤثر در عملیات دفاع از خرمشهر بوسیله تکاوران دریایی

8)      ایجاد فضای امن در آبراه ها بمنطور تدارکات و پشتیبانی از نیروهای خودی

9)      حفاظت از منابع نفتی در جزایر سرزمینی خلیج فارس